کودکان به دلایل مختلفی از خود خشم و پرخاشگری را نشان می دهند. رفتارهای خشن کودک می تواند ناشی از محرک های خارجی و یا عادات درونی او باشد. برای درمان خشونت کودکان یا بعبارت دیگر پرخاشگری کودکان، می بایست از سنین پایین تر روش های کنترل خشم را به آنها آموخت و راه های مهار احساسات هیجانی را به آنها آموزش داد. امروزه دیگر تنبیه کودکان در مقابله با پرخاشگری کودک روشی منسوخ و طرد شده است و در عوض تکنیک های مفیدی جهت مقابله با پرخاشگری کودکان توصیه شده است. در ادامه برخی از تکنیک های مفید کنترل خشم کودکان را ارائه خواهیم نمود.

چرا کودکان پرخاشگری می کنند؟

پرخاشگری در کودکان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله رفع یک نیاز، جلب توجه، پاسخ به یک محرک خارجی، پاسخ به رفتار خشن از سوی اطرافیان، احساس از دست رفتن امنیت و آرامش و … . سعی کنید در هنگام رویارویی با خشونت کودکان آگاهانه و بدون رفتار خشن برخورد نمایید. چرا که هر گونه رفتار خشنی از سوی شما بیشتر به خشونت کودکان دامن خواهد زد و در واقع یک میدان مبارزه برای او ترتیب خواهد داد که پرخاشگری کودک را افزایش خواهد داد.

7 تکنیک کاربردی کنترل خشم در کودکان برای درمان پرخاشگری کودک

1. تکنیک تایید احساس کودک

احساس کودک را تایید نمایید اما برای عکس العمل های او محدوده ای تعیین کنید مثلا به او بگویید درک می کنم که عصبانی هستی من هم در این موقعیت ها عصبانی می شوم اما حق نداری کسی را بزنی. والدین با تایید احساسات کودکان، آنها را با خود همراه می کنند و کودک خشمگین خود را در اوج هیجانات درونی تنها نمی گذارند. با تکنیک تایید احساس کودکان، در حالیکه عصبانیت او را تا حدودی طبیعی می دانیم از طرفی محدوده برون ریزی احساسات کودک را نیز مشخص می نماییم.

2. تکنیک تشویق کودکان

رفتارهای خوب و مثبت کودک را مورد تایید و تشویق قرار دهید. مثلا اگر در حین بازی با دوستش دعوایشان شد به او نگویید اصلا نباید با دوستت بازی می کردی! بلکه به کودک خشمگین خود بگویید : بازی با دوستت فکرخیلی خوبی بود و تو خیلی خوب داشتی بازی می کردی اما نباید اینجوری عصبانی می شدی. در واقع هدف شما این است که علت اصلی عصبانیت کودک را برایش مشخص نمایید و خشم کودک باعث نشود که کارهای خوب خودش را ترک نماید. پس جنبه های مثبت رفتاری کودکان را مورد تایید و تشویق خود قرار دهید.

3. تکنیک حباب ساختن برای کودکان 3 تا 6 ساله

برای آرام کردن کودک خشمگین، بهترین راه حل این است که از او بخواهید تنفس آرام و شمرده ای داشته باشد تا با کنترل تنفس کودک بتوانید بر حالت هیجانی درون وی کنترل یافته و خشم او و نتیجتا رفتار پرخاشگرانه کودک را کنترل نمایید. برای اینکار بهترین راه، دعوت کودک به بازی حباب ساختن است. یک ظرف حباب درست کنید و به مدت حداقل یک دقیقه از او بخواهید حباب درست کند. حتی میتوانید برای تشویق کودک به انجام بازی حباب سازی مسابقه ای ترتیب بدهید و خودتان هم در آن همبازی کودک شوید.

4. تکنیک شناسایی محرک خشم ، کودکان 6 تا 9 ساله

تکنیک شناسایی محرک خشم برای کنترل خشم در کودکان را می توان از سن 6 سالگی به آنها یاد داد. در این سنین می توانید به کودک خود آموزش دهید تا محرک های خشم را بشناسد و در هنگام خشمگین شدن، آنها را کنترل نماید. عواملی که موجب پرخاشگری در کودکان می گردد را شناسایی و به آنها آموزش دهید . به کودک خود بگویید که در هنگام خشم قبل از هر اقدامی چند نفس عمیق بکشد و از هر چیزی که او را خشمگین نموده است حداقل پنج قدم فاصله بگیرد. سپس در پاسخ به کسی که کودک را خشمگین نموده است جملات آرامشبخش بگوید مانند: برایم اصلا اهمیتی ندارد، مهم نیست، من از پسش بر می آیم، من حرف زشت نمی زنم، این توپ منه لطفا پسش بدهید و … .

علایم پرخاشگری یا نشانه های خشونت را به کودکتان آموزش دهید. مثلا به او بگویید آدم های عصبانی و خشمگین قلبشان تند تند میزند، نفسشان بریده بریده می شود، دهانشان خشک می شود، دستهایشان می لرزد، صدایشان بلند تر می شود و صورتشان سرخ می شود. به کودک خود بیاموزید که هرگاه علایم خشم را در خود دید سریع از آنچه موجب خشم کودک شده است حداقل پنج قدم فاصله بگیرد و پنج نفس عمیق بکشد و به توصیه های شما فکر کند. به او بیاموزید که کودکان خشمگین و پرخاشگر همیشه بازنده خواهند بود!

5. تکنیک تحلیل نتایج خشم و پرخاشگری ، کودکان 9 سال به بالا

یکی از راه های مناسب برای کنترل خشم در کودکان این است که به کودک خود بیاموزید پرخاشگری و خشمگین شدن هیچ فایده عملی ندارد. هرگاه متوجه پرخاشگری در کودکان و یا رفتارهای خشن او شدید اجازه بدهید تا هر جا که می خواهد پیش برود. پس از آرام شدن کودک از او بخواهید نتایج خشمگین شدن را تحلیل کنید. آیا خشمگین شدن کودک نتیجه ای هم برایش به همراه داشته؟ آیا مشکل را حل نموده؟ از او در کمال آرامش بپرسید آیا باز هم می خواهد مشکلاتش را با خشمگین شدن و خشونت و رفتارهای پرخاشگرایانه حل کند؟

به او بیاموزید که همواره عوامل خشونت زا در زندگی اجتماعی وجود دارد و این کودک شماست که باید از این عوامل دوری کند. به او بگویید همواره صبوری بهترین نتیجه را در بر خواهد داشت.

6. تکنیک گِل بازی و خمیر بازی کودکانه برای سنین 3 تا 12 سال

لذت بازی کودکانه را باید در بازی با گِل یا خمیر جستجو کرد. یکی از بازیهای بسیار مفید برای پرورش خلاقیت و ایجاد تمرکز و آرامش روحی و ذهنی کودکان، خمیر بازی یا بازی با گِل است. این نوع بازیها از آنجا که حس لامسه کودکان را درگیر می نمایند برایشان بسیار لذت بخش خواهند بود. بچه ها در حین بازی با ساختن و خراب کردن می توانند حس کودکانه خود را بیرون بریزند و احساسات خود را به نمایش بگذارند. هرگاه رفتار خشن کودکان را مشاهده کردید می توانید آنهارا به گِل بازی و خمیر بازی دعوت نمایید تا از این راه احساسات و خشم غلیان یافته آنها به راحتی بیرون بریزد و آرام شوند. بازی درمانی در کودکان پرخاشگر امروزه یکی از موثرترین راه ها در آرام کردن و برون ریزی احساسات و هیجانات درونی این کودکان است.

7. تکنیک جایگزین کردن الگو های خشن با الگو های رفتاری مناسب کودکان

کودکان بطورمداوم در حال الگو برداری از رفتار اطرافیان به ویژه والدین، معلمان و همبازی های خود هستند. الگوبرداری کودکان می تواند از راه دیدن یا شنیدن و یا تجربه مستقیم و در معرض قرار گرفتن انجام شود. مراقب الگوهای رفتاری خشن باشید! فیلم ها و بازی های خشن را حذف کنید. از تعامل خانوادگی با افراد خشن پرهیز کنید. نباید کودک نظاره گر خشونت باشد. اگر در یک مهمانی هستید و به هر دلیلی کودک شما خشمگین و پرخاشگر می شود بهتر است او را از آن مهمانی خارج کنید و در مقابل جمع عکس العمل هیجانی از خود نشان ندهید. کودکان پرخاشگر بیش از دیگر کودکان به الگو های رفتاری آرام و مثبت نیاز دارنداین فرصت را به آنها هدیه بدهید.  

نتیجه گیری

درمان پرخاشگری کودکان نیاز به حوصله و صبر والدین دارد. سعی کنید در هنگام پرخاشگری کودکان بر خود مسلط باشید و رفتارهای آرام و بدور از هیجان از خود نشان دهید. بهتر است علت اصلی خشم کودک را بیابید تا بتوانید برای درمان پرخاشگری او راه مناسب را بیابید. تکنیک های کاربردی کنترل خشم کودکان را بیاموزید و آنها را بسته به موقعیتی که کودک خشمگین در آن قرار دارد بکار ببندید. یادتان باشد خشم پاسخ خشم نیست!

مجله کودک توتوتین